SJP
*
SŁOWNIK SJP

X

Ostatnie znaczenia

# jednoroczniak -01-20 tevex

1. chłopiec mający jeden rok życia; roczniak, jednolatek;
2. dawniej: człowiek odsługujący obowiązek służby wojskowej w okresie skróconym do jednego roku

przestarzałe: człowiek odsługujący obowiązek służby wojskowej w okresie skróconym do jednego roku

# jednoroczniak

roczniak;
1. zwierzę mające jeden rok życia; jednolatek;
2. o trunku: mający jeden rok

zwierzę, trunek itp. mające jeden rok

# roczniak

1. zwierzę mające jeden rok życia; jednoroczniak, jednolatek;
2. coś mającego jeden rok;
3. narybek, który zakończył pierwszy okres wzrostu

zwierzę, które ukończyło pierwszy rok życia

# torkwes

okrągły, sztywny, zdobiony naszyjnik noszony w starożytności m.in. przez Celtów, Scytów i Persów

# śmieszka

1. potocznie: kobieta lubiąca się śmiać, mająca skłonność do żartów; chichotka;
2. mewa śmieszka - gatunek ptaka wodnego z rodziny mewowatych, wydający głos podobny do chichotu

1. wesoła kobieta, chichocząca często;
2. mewa śmieszka: gatunek mewy, zwierzę chronione, żyjące nad wodami śródlądowymi Eurazji, zawdzięczające swą nazwę wydawaniu głosu podobnego do chichotu

# śmieszek

potocznie: osoba lubiąca się śmiać, mająca skłonność do żartów; chichotek

# delijski -01-19

1. Delos (wyspa);
2. problem delijski - jeden z trzech, obok trysekcji kąta i kwadratury koła, wielkich problemów starożytnej matematyki greckiej; podwojenie sześcianu

przymiotnik od: Delhi (stolica Indii); delhijski

# Delos

skalista grecka wyspa w archipelagu Cyklad na Morzu Egejskim

# sito -01-18

1. przedmiot do przesiewania, cedzenia lub filtrowania czegoś; sitko;
2. ocena przeprowadzana na podstawie określonych wymogów; selekcja, przesiew

sprzęt do przesiewania lub cedzenia

# prawnuczę -01-17

prawnuk lub prawnuczka

# hiperchloremia

podwyższone stężenie chloru we krwi

# hipomagnezemia

niedobór magnezu we krwi

# hipermagnezemia

nadmiar magnezu we krwi

# polipragmazja

jednoczesne stosowanie wielu leków; wielolekowość

jednoczesne stosowanie wielu leków

# przewodnienie

nadmiar wody w organizmie

# perikardiocenteza

nakłucie worka osierdziowego

# artrocenteza

nakłucie jamy stawowej

# torakocenteza

nakłucie jamy opłucnej

# dooczny

1. wprowadzany przez oko;
2. zwrócony do oka

# dorobkowy

przestarzale: pochodzący z dorobku, wzbogacony przez dorobek, nabyty pracą

# pewniaczka

pewniacha; potocznie:
1. kobieta, na której można polegać, na którą można liczyć w jakiejś sprawie;
2. zawodniczka, która jest gwarantowanym zwycięzcą

kobieta pewna, taka, na której warto polegać, na którą można liczyć w jakiejś sprawie; pewniacha

# szklarnik

rodzaj ważek z rodziny szklarnikowatych

1. rodzaj ważek z rodziny szklarnikowatych;
2. szklarnik leśny - gatunek ważki z rodziny szklarnikowatych, o masywnym ciele długości około 70 mm i rozpiętości skrzydeł około 90 mm, w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową

# odynofagia

ból odczuwany podczas przełykania

# dysfagia

zaburzenie połykania

niebolesne uczucie utrudnienia połykania spowodowane zaburzeniem przechodzenia pokarmów przez przełyk

# nieboga

1. osoba budząca litość lub współczucie z powodu sytuacji, w jakiej się znajduje; biedactwo, biedaczek, niebożę;
2. dawniej: ukochana kobieta, narzeczona; najdroższa

osoba nieszczęśliwa, uboga, wzbudzająca litość; biedactwo

# Onet -01-16

polski portal internetowy założony w 1996 roku

portal internetowy Onet.pl

# grąd

1. las rosnący na żyznych i podmokłych terenach, z przewagą grabów i dębów;
2. łąka lub pastwisko na stoku lub innym pochylonym terenie

1. las liściasty lub mieszany z przewagą grabów;
2. łąka lub pastwisko położone na stokach dolin;

# makadamia -01-15

rodzaj wiecznie zielonych drzew z rodziny srebrnikowatych, których owocem jest pestkowiec

makadamia trójlistna - roślina z rodziny srebrnikowatych, pochodząca z Australii

# klezmer -01-14

1. żydowski muzyk, którego gra nawiązuje do tradycyjnej muzyki żydowskiej;
2. pogardliwie: muzyk grający w lokalach rozrywkowych lub na weselach, którego głównym celem jest zarobek, a nie twórczość artystyczna

muzyk zarobkujący w lokalach rozrywkowych; grajek; muzykant

# wielosztuki -01-13

kilka sztuk tego samego towaru

# wybuch

1. rozerwanie się czegoś pod wpływem gwałtownej reakcji chemicznej; detonacja, eksplozja;
2. dźwięk, huk towarzyszący eksplozji;
3. nagłe wydostanie się czegoś na zewnątrz;
4. gwałtowny i szybki początek czegoś;
5. gwałtowny i szybki przejaw jakiegoś uczucia; poryw, wylew;
6. w językoznawstwie: nagłe rozwarcie narządów mowy w końcowym momencie artykulacji spółgłosek zwartych

1. rozerwanie się czegoś pod wpływem gwałtownej reakcji chemicznej; detonacja; eksplozja;
2. huk towarzyszący detonacji;
3. nagłe wydostanie się czegoś na zewnątrz

# przednik

1. starszy flisak;
2. dawniej, regionalnie:
a) pierwszy kosiarz;
b) pierwszy owczarz

1. starszy, przełożony w jakimś zawodzie, np. owczarz, flisak itp.;
2. fartuch ochronny; kitel, zapaska

# najechać

1. wkroczyć zbrojnie na obce terytorium; napaść;
2. jadąc, wpaść na kogoś lub na coś; wjechać;
3. przybyć w dużej liczbie;
4. sprawić, że coś znajdzie się w zasięgu działania jakiegoś ruchomego urządzenia;
5. potocznie: zaatakować kogoś słownie, ostro skrytykować; naskoczyć, skoczyć;
6. najechać się:
a) zmęczyć się długą jazdą;
b) jadąc, przybyć jeden po drugim; zjechać się

1. jadąc wpaść na kogoś lub na coś;
2. przybyć, zjawić się tłumnie;
3. dokonać najazdu

# nieświszczuk

1. rodzaj gryzoni z rodziny wiewiórkowatych;
2. nieświszczuk czarnoogonowy - gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych; piesek preriowy

# zakrzątany -01-12

rzadko: taki, który się ciągle krząta, bardzo zajęty; zaganiany, zagoniony, zabiegany

# patiseria -01-09

lokal gastronomiczny i jednocześnie sklep, w którym wyrabia i sprzedaje się wyroby cukiernicze oraz pieczywo

lokal gastronomiczny połączony z cukiernią

# potomność

przyszłe pokolenia; potomni, potomkowie

# bezczynszowy -01-06 maf

niewymagający płacenia czynszu

# pomazaniec -01-05 tevex

1. podniośle: osoba, którą namaszczono na znak otrzymania godności kościelnej lub monarszej;
2. pejoratywnie: osoba sprawująca jakiś urząd lub kandydująca do jego sprawowania, popierana przez wpływową osobę lub grupę osób

osoba, którą namaszczono na znak otrzymania godności monarszej lub królewskiej

# piccolo

[czytaj: pikolo]
1. rodzaj niewielkiego fletu poprzecznego, o bardzo szerokim zakresie wysokich dźwięków; pikolo, pikulina;
2. szampan bezalkoholowy marki Piccolo

[czytaj: pikolo] rodzaj niewielkiego fletu poprzecznego, o bardzo szerokim zakresie wysokich dźwięków; pikolo, pikulina

# przepotek -01-04

rodzaj roślin z rodziny wilczomleczowatych

# lirogłowy

ozdobnik lirogłowy - gatunek ptaka z rodziny cudowronek; lirogłów

gatunek ptaka z rodziny cudowronek; lirogłów

# rdestowy

1. rdest;
2. susówka rdestowa - gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych

# susówka

rodzaj chrząszczy z rodziny stonkowatych

gatunek chrząszcza

# łada -01-03

1. łada dwukropka, łada różowica - gatunki motyla z rodziny niedźwiedziówkowatych;
2. samochód marki Łada

1. łada dwukropka, łada różowica - gatunki motyla z rodziny niedźwiedziówkowatych;
2. samochoód marki Łada

# kapłanka

1. kobieta wykonująca czynności kultowe w jakiejś religii;
2. kobieta mająca prawo do odprawiania mszy i udzielania sakramentów świętych w niektórych wyznaniach chrześcijańskich;
3. kobieta bezgranicznie oddana jakiejś idei

1. kobieta wykonująca czynności kultowe w jakiejś religii;
2. osoba oddana jakiejś idei

# skimpflacja

obniżenie jakości oferowanych produktów i usług przy jednoczesnym zachowaniu lub wzroście ceny

# downsizing

[czytaj: dałnsajz-ing]
1. w handlu: zmniejszenie gramatury lub ilości produktów w opakowaniu przy jednoczesnym zachowaniu tej samej ceny; shrinkflacja;
2. w motoryzacji: zmniejszenie pojemności silnika i jednoczesne zwiększenie jego mocy

[czytaj: dałnsajz-ing] w motoryzacji: zmniejszenie pojemności silnika i jednoczesne zwiększenie jego mocy

# shrinkflacja

[czytaj: szrinkflacja] zmniejszenie gramatury lub ilości produktów w opakowaniu przy jednoczesnym zachowaniu tej samej ceny; downsizing

# kimbap -01-02

tradycyjna potrawa kuchni koreańskiej, przekąska przypominająca sushi

# brzuchatka

1. gięta, zdobiona komoda barokowa;
2. potocznie: ciężarna kobieta

# deepfake 2023-12-31 maf

[czytaj: dip fejk]
1. fałszywy, ale realistycznie wyglądający obraz, film wideo lub nagranie dźwiękowe, wygenerowane z użyciem sztucznej inteligencji
2. technika generowania takich materiałów

[czytaj: dip fejk] technika obróbki obrazu polegająca na łączeniu obrazów twarzy ludzkich przy użyciu sztucznej inteligencji

# gif

1. potocznie: obrazek lub krótka, zapętlona animacja;
2. plik graficzny w formacie GIF

1. potocznie: mały obrazek lub krótka, zapętlona animacja w niskiej rozdzielczości, używane na stronach internetowych;
2. plik graficzny w formacie GIF

# przedymać 2023-12-30 tevex

potocznie:
1. o mężczyźnie: odbyć stosunek seksualny; przelecieć;
2. spędzić pewien czas na ciężkiej pracy;
3. szybko przebyć jakąś trasę

1. potocznie:
a) mężczyźnie: odbyć stosunek seksualny; przelecieć;
b) spędzić pewien czas na ciężkiej pracy;
c) szybko przebyć jakąś trasę;
2. dawniej:
a) dmuchając, przeczyszczać coś;
b) psuć instrument muzyczny przez zbyt mocne dęcie;
c) nadwerężać głos śpiewem

# przedymać

dawniej:
1. dmuchając, przeczyszczać coś;
2. przewiewać;
3. nadwerężać głos śpiewem

# energol 2023-12-29

potocznie: napój energetyczny

# prezydentostwo

przestarzale: urząd, godność prezydenta; prezydentura

# waćpaństwo

dawniej: waszmość państwo

# senatorstwo

ogół senatorów - członków wyższej izby parlamentu; senatorostwo

# senatorostwo

1. senator z żoną;
2. przestarzale: ogół senatorów - członków wyższej izby parlamentu; senatorstwo

# senatorostwo

przestarzale: urząd senatora - członka senatu; senatorstwo

# kapitaństwo

kapitanostwo;
1. kapitan (żołnierz) z żoną;
2. kapitan (osoba kierująca załogą statku) z żoną

# kapitanostwo

potocznie: pełnienie funkcji kapitana drużyny sportowej; kapitaństwo

# jaśniepaństwo

ironicznie:
1. para małżeńska należąca w dawnych czasach do wyższych sfer społecznych;
2. osoby należące w dawnych czasach do wyższych sfer społecznych;
3. ludzie zarozumiali, mający zbyt wysokie mniemanie o sobie

ironicznie:
1. arystokraci, ludzie z wyższych sfer;
2. ludzie zarozumiali

# dziadostwo

dawniej: dziadek z żoną; dziadkowie

# dozorcostwo

dozorca (gospodarz domu) z żoną

# bulier 2023-12-28

dawniej: bojler

kocioł do podgrzewania wody użytkowej; bojler

# bezładniak

przedstawiciel podklasy grzybów z klasy workowców właściwych

dawniej, rzadko: osoba nieporządna, bałaganiarz

# bezładniaki

podklasa grzybów z klasy workowców właściwych

# parawan

1. przenośna, niewysoka, składana ścianka do zasłaniania czegoś lub oddzielania części pomieszczenia od reszty;
2. rzecz lub ciąg rzeczy zasłaniających coś;
3. osoba, rzecz lub zasada, którą ktoś posługuje się w celu ukrycia prawdy, rzeczywistych powodów działań;
4. trał ochronny zabezpieczający płynący okręt przed minami kontaktowymi

przenośna ścianka o kilku skrzydłach połączonych zawiasami

# parawanik

mały parawan

parawan niewielkich rozmiarów

# milczek

w łowiectwie: pies myśliwski, który nie szczeka podczas tropienia i naganiania zwierzyny

# nerwus

potocznie: osoba łatwo tracąca panowanie nad sobą, reagująca nerwowo, histerycznie; furiat, raptus, złośnik, piekielnik, wybuchowiec

osoba łatwo tracąca panowanie nad sobą, reagująca nerwowo, histerycznie

# milczek

osoba milcząca, małomówna; mruk, niemowa, mumia

osoba małomówna, milcząca

# lekkoduch

osoba lekkomyślna, nieodpowiedzialna; szaławiła, wietrznik, świszczypała, świszczypałka

osoba lekkomyślna, nieodpowiedzialna

# eksponent

w matematyce: wykładnik

1. osoba lub firma wystawiająca eksponaty na wystawie;
2. przedstawiciel, reprezentant

# eksponent

1. osoba wystawiająca dany przedmiot na wystawie; wystawca;
2. reprezentant, przedstawiciel jakichś poglądów lub interesów określonego środowiska

1. osoba wystawiająca dany przedmiot na wystawie, wystawca
2. reprezentant, przedstawiciel

# burczymucha

żartobliwie: gderliwy, zrzędliwy mężczyzna; zrzęda, maruda

gderliwy, zrzędliwy mężczyzna

# burczymucha

żartobliwie: gderliwa, zrzędliwa kobieta; zrzęda, maruda; także o mężczyźnie (z silniejszym zabarwieniem ekspresywnym)

osoba gderliwa, zrzędliwa

# aspik

potocznie: osoba z zespołem Aspergera; asperger, aspergerowiec

osoba z zespołem Aspergera; asperger, aspergerowiec

# biografka

kobieta opisująca czyjeś życie; autorka biografii

autorka biografii; osoba opisująca czyjeś życie

# gosposia

potocznie: kobieta zatrudniana do wykonywania prac domowych; pomoc domowa, gospodyni

potocznie: osoba zatrudniana do wykonywania prac domowych; pomoc domowa, gospodyni

# hipiska

hippiska;
1. przedstawicielka masowego, pacyfistycznego ruchu młodzieży w latach 60. XX wieku;
2. potocznie: kobieta ubierająca się jak przedstawicielka tego ruchu (luźne kolorowe stroje, ozdoby z koralików, długie włosy)

hippiska;
1. przedstawicielka masowego, pacyfistycznego ruchu młodzieży w latach 60. XX wieku;
2. potocznie: osoba ubierająca się jak przedstawicielka tego ruchu (luźne kolorowe stroje, ozdoby z koralików, długie włosy)

# hippiska

[czytaj: hipiska] hipiska;
1. przedstawicielka masowego, pacyfistycznego ruchu młodzieży w latach 60. XX wieku;
2. potocznie: kobieta ubierająca się jak przedstawicielka tego ruchu (luźne kolorowe stroje, ozdoby z koralików, długie włosy)

[czytaj: hipiska] hipiska;
1. przedstawicielka masowego, pacyfistycznego ruchu młodzieży w latach 60. XX wieku;
2. potocznie: osoba ubierająca się jak przedstawicielka tego ruchu (luźne kolorowe stroje, ozdoby z koralików, długie włosy)

# przeprowadzacz

osoba przeprowadzająca dzieci przez ulicę; agatka

osoba przeprowadzająca dzieci szkolne przez jezdnię niedaleko szkoły

# agatka

potocznie:
1. znak drogowy przedstawiający dziewczynkę z lizakiem;
2. osoba przeprowadzająca dzieci przez ulicę; przeprowadzacz

potocznie:
1. znak drogowy przedstawiający dziewczynkę z lizakiem;
2. osoba przeprowadzająca dzieci przez ulicę

# rusofobka

kobieta mająca wrogi stosunek do wszystkiego, co rosyjskie

# stryjostwo 2023-12-27

bycie stryjem

# kampanila

dzwonnica w kształcie wysmukłej wieży, wolnostojąca obok kościoła, charakterystyczna dla architektury włoskiej; campanila

dzwonnica w kształcie wysmukłej wieży, wolno stojąca obok kościoła, charakterystyczna dla architektury włoskiej; campanilla

# campanila

[czytaj: kampanila] dzwonnica w kształcie wysmukłej wieży, wolnostojąca obok kościoła, charakterystyczna dla architektury włoskiej; kampanila

[czytaj: kampanila] dzwonnica w kształcie wysmukłej wieży, wolno stojąca obok kościoła, charakterystyczna dla architektury włoskiej; kampanila, campanilla

# szwedy 2023-12-25

damskie spodnie charakteryzujące się szerokimi nogawkami i wysokim stanem

spodnie charakteryzujące się szerokimi nogawkami

# skurkowany 2023-12-23

potocznie: budzący zazdrość, niechęć lub podziw; skubany

# skubany

potocznie: budzący zazdrość, niechęć lub podziw; skurkowany

# podmuchiwać

1. dmuchać kilka razy;
2. o wietrze: wiać, powiewać, dąć

dmuchać kilkakrotnie na coś, dmuchać przez chwilę

# odzowny 2023-12-22

dawniej: związany z odgłosem, oddźwiękiem, rozbrzmiewaniem

# pożyć

dawniej:
1. spożyć, zjeść;
2. pokonać, przemóc, złamać

# pożyć

1. przeżyć pewien czas, pokonując trudności; pociągnąć, poegzystować;
2. spędzić pewien czas, żyjąc w określony sposób;
3. potocznie: funkcjonować przez pewien czas

przeżyć pewien czas

# pożycie

1. wspólne życie z kimś; współżycie;
2. współżycie seksualne; seks, łóżko

wspólne życie z kimś, zwłaszcza w małżeństwie; współżycie

# doszły

dawniej:
1. taki, który gdzieś doszedł;
2. taki, do którego można dojść, dostępny;
3. dojrzały psychicznie

# mors 2023-12-20

1. ssak z rzędu płetwonogich zamieszkujący morza arktyczne; koń morski;
2. potocznie:
a) osoba praktykująca kąpiele w lodowatej wodzie;
b) alfabet Morse'a;
c) aparat telegraficzny Morse'a

1. ssak z rzędu płetwonogich zamieszkujący morza arktyczne; koń morski;
2. potocznie:
a) osoba praktykująca kąpiele w lodowatej wodzie;
b) alfabet Morse'a;
c) aparat telegraficzny Morse'a;
d) alkoholizowany sok owocowy

następne >