szmondak ✕

szmondak
Jaka jest etymologia wyrazu szmondak?

Slangowe i wulgarne słowo szmondak/śmondak, które zaczyna wchodzić do języka potocznego i używane jest na określenie 'człowieka niewiele wartego'(najbliższy synonim to 'dupek' lub 'kutas'), jest jidyszyzmem o wyraźnie obscenicznej konotacji, choć nie do końca jasnej etymologii. Najnowszy dwujęzyczny słownik jidysz-francuski (Niborski/Vajsbrot 2002) odnotowuje wyraz שמאָנדאק /šmondak/ dokładnie w tym samym brzmieniu jak w polszczyźnie i podaje jego znaczenie, poprzedzając tę informację znacznikiem vulg. („wulgarne” ), jako franc. connard, co najlepiej oddaje swojski – pardon le mot – 'skurwysyn'. Taka dosadna interpretacja pochodzenia tego wyrazu znajduje swoje uzasadnienie w tezaurusie języka jidysz (Stutchkoff 1956), gdzie odnotowano słowo šmonde jako jedno z najbardziej wulgarnych określeń żeńskiego organu płciowego. Na tem! at etymologii i metaforyki tego określenia można jedynie spekulować: być może chodzi tu to kontaminację hebr. שמן /šemen/ 'tłuszcz, tłusty' ze slawizmem niem. Schmand/Schmant, przejętego do jid. jako שמאַנט /šmant/, a za pośrednictwem czeskiego spokrewnionego z naszą polską śmietaną. Resztę pozostawiam wyobraźni czytelników.
Wyraz szmondak wraz z oboczną formą śmondak (por. powyżej analogiczne Schmand 'śmietana') do polszczyzny przeszedł prawdopodobnie z gwary złodziejskiej, gdzie oznaczał "złodzieja kradnącego rzeczy małej wartości" (Klemens Stępień, Słownik tajemnych gwar przestępczych, 1993), a więc marnego, nie budzącego respektu złodziejaszka. Rozszerzenie znaczenia na dowolną osobę udającą "ważniaka", a w gruncie rzeczy tchórzliwą i niewiele wartą byłoby w tym przypadku zrozumiałym zabiegiem semantyczno-leksykalnym.
- prof. Ewa Geller,Uniwersytet Warszawski

Nie wiem dlaczego nie ma tego wyrazu w słowniku, bardzo dziwne.

Jak zwykle brak słów będących w obiegu, za to bez liku kretynizmów. Brawa dla twórców tego słownika. Jak dziewka w gźle grająca na ćeli.

No proszę, ale mirnal się sprawił. Brawo. Znam to wyrażenie z monologów Hanki Bielickiej: ty śmondo fiokowana. Też nie wiem co to znaczy, ale ważny jest efekt, zdziwione i wielkie jak talerze oczy tej takiej owakiej.
Hanka Bielicka była Łomżanką, a to wiele wyjaśnia.

Dzięki, panie M., za załączenie słów pani profesor Ewy Geller z U. W., dotyczących znaczenia słowa 'szmondak'. Dzięki temu wpisowi czytelnicy tego słownika wzbogacą swą wiedzę.

tak, "śmonda" rozsławiła znana łomżanka według oficjalnych źródeł, aktorka Hanka Bielicka jako gwarowo warszawskie,
w monologach odpowiada znaczeniowo: ty taka owaka, ukradła męża innej (negatywnie kochanka),
gwary w tym gwary tajemne mają to do siebie, że występują najczęściej w określonym środowisku,
potwierdzam, że śmonda/szmonda związane jest z słownikiem złodziejskim/bandyckim, mistyfikacje-przebieranki-ustawki-kradzież