SJP
*
SŁOWNIK SJP

X

Ostatnie znaczenia

# siwiec 2023-02-14 tevex

dawniej: osoba o siwych włosach

# krzywulec

pogardliwie: osoba mająca nieprawidłową postawę lub budowę ciała; koślawiec

potocznie: coś krzywego

# Hahn

[czytaj: han] nazwisko

# hahn

[czytaj: han] dawniej: dubn (pierwiastek chemiczny); han

# han

dawniej: dubn (pierwiastek chemiczny); hahn

dawna nazwa pierwiastka o liczbie atomowej 105 (obecnie: dubn)

# niedoczas

1. sytuacja w partii szachowej, kiedy graczowi grozi przegrana z powodu przekroczenia limitu czasu;
2. potocznie: brak czasu na zrobienie czegoś, nienadążanie z czymś

1. końcowa faza partii szachowej, w której co najmniej jednemu graczowi grozi przegrana wskutek niewykonania regulaminowej liczby ruchów w określonym czasie
2. pot.: być w niedoczasie - spieszyć się z realizacją czynności nie wykonanej

# czyściciel

1. osoba zajmująca się czyszczeniem czegoś;
2. osoba zajmująca się kastrowaniem zwierząt; kastrator;
3. dawniej:
a) hycel, rakarz;
b) osoba uprzątająca padlinę;
4. wargatek czyściciel - gatunek ryby z rodziny wargaczowatych

osoba, która czyści coś, usuwa brud

# wargatek

wargatek czyściciel - gatunek ryby z rodziny wargaczowatych

# kubol

potocznie: duży kubek; kubas

# kubas

potocznie: duży kubek; kubol

potocznie: duży kubek

# niemczyzna

1. język niemiecki;
2. to, co związane z Niemcami, ich kulturą, obyczajami i polityką

# jemiołuszka

gatunek niewielkiego, wędrownego ptaka z rzędu wróblowych, np. jemiołuszka japońska

ptak z rodziny wróblowatych

# Mezopotamczyk 2023-02-13

mieszkaniec Mezopotamii

# sraty taty

wulgarnie: wykrzyknik wyrażający nieufny, lekceważący stosunek do czyichś słów; gadaj zdrów, tratata, tra ta ta

# Wuhłedar

miasto na Ukrainie

# ramia

1. podzwrotnikowa bylina z rodziny pokrzywowatych; rami, szczmiel biały;
2. włókno z łodyg rami; tkanina z tego włókna

1. podzwrotnikowa bylina z rodziny pokrzywowatych
2. włókno z łodyg ramii

# helanco

[czytaj: helanko] helanko;
1. elastyczna przędza z włókien sztucznych, używana do szycia ubrań;
2. ubranie uszyte z helanco - przędzy;
3. wykonany z helanco - przędzy; helankowy

[czytaj: helanko] przędza elastyczna do produkcji dzianin; helanko

# helanko

helanco;
1. elastyczna przędza z włókien sztucznych, używana do szycia ubrań;
2. ubranie uszyte z helanko - przędzy;
3. wykonany z helanko - przędzy; helankowy

przędza elastyczna do produkcji dzianin; helanco

# Chevron

[czytaj: szewron] amerykańska korporacja branży energetycznej

# chevron

[czytaj: szewron] naszywka na mundurze w kształcie litery V, oznaczająca stopień podoficerski; szewron, krokiewka

# krokiewka

1. zdrobnienie od: krokiew;
2. naszywka na mundurze w kształcie litery V, oznaczająca stopień podoficerski; szewron, chevron

# szewron

1. naszywka na mundurze w kształcie litery V, oznaczająca stopień podoficerski; chevron, krokiewka;
2. tkanina o splocie w kształcie litery V

1. naszywka na rękawie munduru; galon;
2. tkanina o splocie skośnym, łamanym; chewron

# Klar

rzeka w Norwegii i Szwecji

# kabat

krótki kaftan lub serdak noszony dawniej przez kobiety i mężczyzn

rodzaj surduta

# pyta maf

1. narzędzie do bicia, bat, powróz;
2. potocznie: penis, męski narząd płciowy; kuś, kuśka

1. narzędzie do bicia, bat, powróz;
2. 2. potocznie: penis, męski narząd płciowy; kuś, kuśka

# dymka 2023-02-10 tevex

1. bawełniana lub lniana tkanina o skośnym, łamanym splocie;
2. odmiana cebuli o drobnych liściach i małej części podziemnej;
3. jadalna część dymki - rośliny

1. gładki materiał lniany, bawełniany lub konopny;
2. drobne cebulki cebuli zwyczajnej z wiosennego siewu, użytkowane jako sadzonki (po przechowaniu zimą), też konsumpcyjne

# lebiodka

1. rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych, stosowany w ziołolecznictwie lub jako przyprawa;
2. przyprawa z suszonych liści i kwiatów lebiodki;
3. lebiodka pospolita - gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych; oregano;
4. lebiodka majeranek - gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych; majoran, majeranek ogrodowy

# rockabilly

[czytaj: rokebili] najwcześniejsza odmiana rock and rolla, powstała w latach 50. XX wieku w Ameryce

rock and roll w stylu lat pięćdziesiątych

# Kazachstan maf

państwo leżące częściowo w Azji i w Europie; Republika Kazachstanu

państwo ze stolicą w Nur-Sułtanie leżące częściowo w Azji i w Europie; Republika Kazachstanu

# Nur-Sułtan

dawna nazwa stolicy Kazachstanu

do 1961 Akmolińsk, do 1992 Celinograd, do 1998 Akmoła, do 2019 Astana – stolica i drugie co do liczby ludności miasto w Kazachstanie

# Astana

stolica Kazachstanu

dawna (do 2019 roku) nazwa stolicy Kazachstanu, obecnie Nur-Sułtan

# zlodowaciały 2023-02-09 tevex

taki, który zlodowaciał

# zlodowacieć

1. pokryć się lodem, zmienić się w lód;
2. odczuć przenikliwe zimno; zmarznąć;
3. doznać paraliżującego uczucia, zdrętwieć z przerażenia;
4. stać się nieczułym, oschłym, obojętnym

# lodowacieć

1. pokrywać się lodem, zmieniać się w lód;
2. odczuwać przenikliwe zimno; marznąć;
3. doznawać paraliżującego uczucia, drętwieć z przerażenia;
4. stawać się nieczułym, oschłym, obojętnym

# zastrugaczka

regionalnie: temperówka; zastrugiwaczka, ostrzałka, strugaczka, podstrugiwaczka, strugawka, ostrzynka, strugarka

potocznie: narzędzie do ostrzenia ołówków i kredek; temperówka, ostrzałka, strugaczka, podstrugiwaczka, strugawka, ostrzynka, strugarka

# widlak 2023-02-07

1. potocznie: wózek widłowy; widłak;
2. drzewo, którego pień rozwidlił się na pewnej wysokości

1. potocznie: wózek widłowy;
2. drzewo, którego pień rozwidlił się na pewnej wysokości

# widłak

1. rodzaj roślin z rodziny widłakowatych;
2. potocznie: wózek widłowy; widlak;
3. samiec jelenia lub sarny mający po dwie odnogi w każdej tyce poroża

roślina z rodziny widłakowatych

# niedbaluch

potocznie:
1. osoba niestaranna, robiąca coś nieudolnie; fuszer, partacz;
2. osoba niedbająca o swój wygląd lub porządek

potocznie: osoba niedbała, niestaranna

# konwers

1. w logice: relacja odwrotna do określonej relacji;
2. środowiskowo; konwersatorium - zajęcia dydaktyczne na uczelni

w logice: relacja odwrotna do określonej relacji

# konwers

brat zakonny bez święceń kapłańskich, wykonujący najczęściej prace pomocnicze

1. brat zakonny bez święceń kapłańskich;
2. osoba mieszkająca w domu zakonnym, nieskrępowana regułami zakonnymi, wykonująca najczęściej prace pomocnicze

# niedobitka

dawniej: ocalała część armii

# niedobitek

coś pozostałego po zniszczeniu reszty obiektów, które tworzyły jakąś całość

# niedobitek

jedna z nielicznych osób, które przetrwały pogrom

(zwykle w liczbie mnogiej) osoba ocalała jako nieliczna z bitwy, pogromu itp.

# woźniczy

w dawnej Polsce: urzędnik dworski zajmujący się utrzymaniem powozów

# jednogroszówka

moneta o nominale jednego grosza; groszówka, groszak

moneta jednogroszowa

# groszak

potocznie:
1. moneta o nominale jednego grosza; groszówka, jednogroszówka;
2. moneta o niskim nominale; drobniak, groszak

drobna, niewielkiej wartości moneta; miedziak, grosz, drobniak

# drobniak

potocznie: moneta o niskim nominale; moniak, groszak

drobna moneta

# moniak

1. potocznie: moneta o niskim nominale; drobniak, groszak;
2. dawniej: guzik metalowy

1. w gwarze miejskiej, zwykle w liczbie mnogiej: monety małej wartości; pieniądze
2. przestarzale: guzik metalowy

# papierniczy

sklep z papierem i wyrobami z papieru

# na zicher

[czytaj: na z-icher] potocznie: na pewno, bez wątpienia, z pewnością

potocznie: na pewno

# mięsożerca

1. zwierzę żywiące się głównie mięsem;
2. żartobliwie: osoba lubiąca jeść mięso

organizm żywiący się mięsem

# gangsteryzm

gangsterstwo;
1. przestępcza działalność gangsterów; gangsterka;
2. bezwzględna, brutalna działalność jakiejś osoby lub grupy osób

# gangsterstwo

gangsteryzm;
1. przestępcza działalność gangsterów; gangsterka;
2. bezwzględna, brutalna działalność jakiejś osoby lub grupy osób

1. przestępcza działalność gangów
2. przenośnie o bezwzlędnej działalności gospodarczej, politycznej itp. na styku prawa

# gangsterka

1. członkini zorganizowanej grupy przestępczej;
2. ogół gangsterów;
3. przestępcza działalność gangsterów; gangsterstwo, gangsteryzm

# napiekać

piec dużo czegoś

# napiec

upiec dużo czegoś

upiec dużą ilość jakiegoś pożywienia, na zapas albo by nakarmić wiele osób

# skłot

rzadko: opuszczony budynek, nielegalnie zagospodarowany lub zamieszkany przez nieformalną grupę; squat, squot

nielegalnie zajęty pustostan

# squat

[czytaj: skłot] opuszczony budynek, nielegalnie zagospodarowany lub zamieszkany przez nieformalną grupę; squot, skłot

[czytaj: skłot] opuszczony budynek, nielegalnie zagospodarowany lub zamieszkany przez nieformalną grupę; squot

# squot

[czytaj: skłot] rzadko: opuszczony budynek, nielegalnie zagospodarowany lub zamieszkany przez nieformalną grupę; squat, skłot

[czytaj: skłot] rzadko: opuszczony budynek, nielegalnie zagospodarowany lub zamieszkany przez nieformalną grupę; squat

# rankingoza 2023-02-06

pejoratywnie: nadmierne tworzenie list rankingowych szkół

# jaroszostwo

przestarzale: wegetarianizm; jarstwo

# jarstwo

przestarzale: wegetarianizm; jaroszostwo

wegetarianizm, dieta bezmięsna

# prymabaleryna

tancerka zespołu baletowego wykonująca główne partie w balecie; primabalerina, prymabalerina

tancerka zespołu baletowego wykonująca główne partie w balecie; primabalerina

# autoodświeżanie 2023-02-05

automatyczne odświeżanie czegoś

automatyczne odświeżanie strony internetowej w przeglądarce

# Pia

[czytaj: pija] imię pochodzenia łacińskiego, żeński odpowiednik imienia Pius

imię pochodzenia łacińskiego, żeński odpowiednik imienia Pius

# pompnąć 2023-02-04

żartobliwie: nacisnąć pompkę

# rzec

podniośle: mówić

# zarzeknąć

zarzec się; zarzeknąć się -
1. zapewnić, zaręczyć;
2. wyprzeć się, wyrzec się czegoś

# zarzec

zarzeknąć się; zarzec się -
1. zapewnić, zaręczyć;
2. wyprzeć się, wyrzec się czegoś

1. dawniej: zakląć, zaczarować;
2. zarzec się - wyprzeć się, wyrzec się czegoś

# zarzec

dawniej:
1. zakląć, zaczarować;
2. przepowiedzieć, wyprorokować

# zrzeknąć

zrzeknąć się - dobrowolnie zrezygnować z czegoś; zrzec się

# zrzec

zrzec się - dobrowolnie zrezygnować z czegoś; zrzeknąć się

zrezygnować z czegoś

# kraken

legendarny potwór morski przypominający ośmiornicę lub kałamarnicę

mityczny potwór morski olbrzymich rozmiarów, którego można ponoć spotkać u wybrzeży Norwegii

# zorb

przezroczysta kula nadmuchiwana powietrzem, z miejscem dla jednej lub kliku osób w środku, używana do staczania się ze zbocza lub unoszenia się na wodzie; zorba

# zorba

1. grecki taniec ludowy; sirtaki;
2. przezroczysta kula nadmuchiwana powietrzem, z miejscem dla jednej lub kliku osób w środku, używana do staczania się ze zbocza lub unoszenia się na wodzie; zorb

1. grecki taniec ludowy; sirtaki;
2. przezroczysta kula używana do staczania się ze zbocza lub unoszenia się na wodzie

# polśniewać

lekko lśnić; pobłyskiwać

# bigender

[czyta: bajdżender] psychiczne identyfikowanie się z dwoma płciami (binarnymi lub niebinarnymi)

# nagus

1. naga osoba; golas, golec;
2. potocznie: grzywacz chiński - rasa psa;
3. babka pieczona z utartych ziemniaków z mąką, cebulą, usmażonymi kawałkami boczku i innymi dodatkami; bugaj, rejbak

golas

# rzezak

1. w kulturze żydowskiej:
a) mężczyzna zajmujący się rytualnym ubojem zwierząt; szojchet;
b) mężczyzna przeprowadzający zabieg obrzezania; mohel;
2. oprawca, kat; rzeźnik;
3. dawniej: osoba zajmująca się zawodowo ubojem zwierząt i obróbką mięsa; rzeźnik

1. w kulturze żydowskiej:
a) mężczyzna zajmujący się rytualnym ubojem zwierząt; szojchet;
b) mężczyzna przeprowadzający zabieg obrzezania; mohel;
2. oprawca, kat; rzeźnik;
3. dawniej: osoba zajmująca się zawodow ubojem zwierząt i obróbką mięsa; rzeźnik

# śródplecze

płytka grzbietowa śródtułowia u owadów

# śródpiętro

w górnictwie: część piętra o dużej wysokości w pionie, w której wybiera się złoże osobnymi środkami do urabiania, ale korzysta ze środków transportowych piętra

# śródoperacyjny

występujący, odbywający się w czasie trwania operacji

# śródokręcie

środkowa część statku na pokładzie i wewnątrz kadłuba

# śródoceaniczny

leżący, odbywający się pośród wód oceanu lub między oceanami

# śródgałkowy

znajdujący się w gałce ocznej; śródoczny

występujący wewnątrz gałki ocznej

# śródoczny

znajdujący się w gałce ocznej; śródgałkowy

znajdujący się w gałce ocznej

# śródnocny

występujący w środku nocy

# śródnercze

parzysty narząd wydalniczy czynny u dorosłych bezowodniowców oraz w okresie zarodkowym u gadów, ptaków i ssaków; pranercze, pranerka, ciało Wolffa

parzysty narząd wydalniczy czynny u dorosłych bezowodniowców oraz w okresie zarodkowym u gadów, ptaków i ssaków; pranercze, ciało Wolffa

# śródnaczyniowy

dotyczący wnętrza naczyń krwionośnych

# śródmózgowy

związany ze środkową częścią mózgu kręgowców

# śródmorze

środek morza

# śródmorski

leżący, odbywający się między morzami

# śródmóżdże

środkowa część mózgu kręgowców; śródmózgowie

# śródmózgowie

środkowa część mózgu kręgowców; śródmóżdże

środkowa część mózgu

# śródmięśniowy

1. znajdujący się wewnątrz mięśnia;
2. znajdujący się między mięśniami

# śródmiejski

1. znajdujący się, wybudowany w centrum miasta;
2. zamieszkały, przebywający w centrum miasta

# śródleśny

znajdujący się w środku lasu, wśród lasów

# śródlekcyjny

1. odbywający się w połowie godziny lekcyjnej;
2. odbywający się między lekcjami; międzylekcyjny

# śródlądzie

1. środek, centrum lądu;
2. obszar wodny znajdujący się na lądzie, np. staw, jezioro

# śródlądowy

1. znajdujący się w środku lądu, otoczony zewsząd lądem;
2. odbywający się na wodach otoczonych lądem

następne >